ปริจเฉทที่ ๗ สมุจจยสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74
75
76 77 78 79 80 81 82 83 ค้นหาหัวข้อธรรม

ละความชั่วทั้งปวง ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ใสบริสุทธิ์...

สัจจวิมุตติ

ธรรมที่พ้นจากอริยสัจจ ๔ มี มัคคจิต ผลจิต และธรรมที่ประกอบด้วยนั่น เทียวพ้นพิเศษจากอริยสัจจ ๔

นี่แหละคือ ธรรม ๕ ประเภทที่แสดงในสัพพสังคหะนี้

มีความหมายว่า ในสัพพสังคหะนี้แสดงธรรม ๕ ประเภท คือ ๑.เบ็ญจขันธ์ ๒.อุปาทานขันธ์ ๓.อายตนะ ๔.ธาตุ และ ๕.อริยสัจจ

ถึงกระนั้นก็ยังมีธรรมอีกจำพวกหนึ่งซึ่งพ้นพิเศษจาก อริยสัจจ ๔ อันมีชื่อว่า สัจจวิมุตติ

ธรรมที่พ้นจากอริยสัจจ ๔ คือ สัจจวิมุตติ นั้น ได้แก่ มัคคจิตและเจตสิก ที่ประกอบกับผลจิตและเจตสิกที่ประกอบ รวมจิต ๒ ประเภทนี้เท่านั้น

มัคคจิตเป็นโลกุตตรจิตไม่ใช่โลกียจิต จึงไม่ใช่ทุกขสัจจ และมัคคจิตก็ไม่ใช่ โลภเจตสิก ไม่ใช่นิพพาน ไม่ใช่อัฏฐังคิกมัคคด้วยเลยสักอย่างเดียว ดังนั้นมัคคจิตจึง พ้นพิเศษจากสัจจทั้ง ๔ นี้ ได้ชื่อว่าเป็น สัจจวิมุตติ

เจตสิกที่ประกอบกับมัคคจิตนั้นมี ๓๖ ดวง ในจำนวน ๓๖ ดวงนี้ มีปัญญา เจตสิก วิตกเจตสิก สัมมาวาจาวิรตีเจตสิก สัมมากัมมันตวิรตีเจตสิก สัมมาอาชีว วิรตีเจตสิก วิรียเจตสิก สติเจตสิก และเอกัคคตาเจตสิก รวมอยู่ด้วย เจตสิก ๘ ดวง นี้เป็นองค์อัฏฐังคิกมัคค คือเป็นองค์ธรรมของมัคคสัจจ เมื่อยกเจตสิก ๘ ดวง ซึ่งเป็นตัวมัคคสัจจออกเสียแล้ว เจตสิกที่เหลือ ๒๘ ดวง (๓๖-=๒๘) ก็ไม่ใช่ สัจจใด ๆ เลย เพราะมีหลักอยู่ว่า เจตสิกที่ประกอบกับจิตใดก็มีฐานะเหมือนจิตนั้น ก็เจตสิก ๒๘ ดวงนี้ประกอบกับมัคคจิตซึ่งมีฐานะพ้นพิเศษจากสัจจทั้ง ๔ ดังนั้น เจตสิก ๒๘ ดวงนี้ จึงพ้นพิเศษจากอริยสัจจทั้ง ๔ ไปตามฐานะของมัคคจิตด้วย360.JPG (7040 bytes)

ก็น่าจะสงสัยว่า เจตสิกที่ประกอบกับจิตใดก็มีฐานะเหมือนจิตนั้น เจตสิก ๘ ดวง ที่ว่านี้ก็ประกอบกับมัคคจิต ซึ่งมีฐานะพ้นพิเศษจากอริยสัจจ ๔ เหตุใดเจตสิก ๘ ดวงนี้ จึงไม่พ้นพิเศษไปตามฐานะของมัคคจิตด้วย ข้อนี้เป็นเพราะในมัคคสัจจ ได้ระบุบอกไว้โดยชัดแจ้งว่า เจตสิก ๘ ดวงนี้ ที่ประกอบกับมัคคจิตเป็นองค์ธรรม ของมัคคสัจจเป็นตัวมัคคสัจจ ซึ่งเป็นสัจจที่ทำลายหรือประหารตัณหา หรือสมุทัย ดังนั้นเจตสิก ๘ ดวงนี้ ถึงแม้ว่าจะประกอบกับมัคคจิตที่พ้นจากสัจจ ก็ไม่ทำให้ ตัวเองพ้นจากสัจจไปได้

ตอนนี้รวมความได้ว่า มัคคจิต ๑ เจตสิกที่ประกอบ ๒๘ (โดยเว้นเจตสิก ๘ ดวงที่เป็นองค์ธรรมของมัคคสัจจออกแล้ว) รวมเป็นธรรม ๒๙ นี้ เป็นธรรมที่พ้น พิเศษจากอริยสัจจ ๔ คือ เป็นสัจจวิมุตติไป

ส่วนผลจิต ๑ ก็มีเจตสิกประกอบ ๓๖ ดวง เหมือนกัน ผลจิต ๑ เจตสิก ๓๖ รวม เป็นธรรม ๓๗ นี้ ก็พ้นพิเศษจากอริยสัจจ ๔ คือ เป็นสัจจวิมุตติทั้ง ๓๗

เจตสิก ๓๖ ดวงที่ประกอบกับผลจิต ก็มีเจตสิก ๘ ดวงที่เป็นองค์ของ อัฏฐังคิกมัคค คือเป็นองค์ธรรมของมัคคสัจจรวมอยู่ด้วย แต่ไม่ต้องเว้นหรือไม่ต้อง หักเจตสิก ๘ ดวงนี้ออก เพราะเจตสิก ๘ ดวงนี้ ประกอบกับผลจิต ไม่ได้ประกอบ กับมัคคจิต ไม่ได้ทำหน้าที่ประหารสมุทัย จึงไม่เป็นมัคคสัจจเหมือนกับที่ประกอบ กับมัคคจิต

?????? ?????????? ???????????????????? ???...
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
ศีล สมาธิ ปัญญา... หนทางสายเอก...