สติปัฏฐาน กับ อัฏฐังคิกมัคค

สติปัฏฐาน ๔ อันเป็นกองแรกของโพธิปักขิยสังคหะนี้ ก็แสดงว่าเป็นไปเพื่อ ให้แจ้งพระนิพพาน โดยอธิบายว่า ผู้ที่ปรารถนาจะบรรลุพระนิพพานต้องประพฤติ ดำเนินไปในสติปัฏฐาน ๔ นี้ และอัฏฐังคิกมัคค คือ มัคคมีองค์ ๘ อัน เป็นกอง สุดท้ายของโพธิปักขิยสังคหะนี้ ก็ว่าเป็นไปเพื่อให้แจ้งพระนิพพาน โดยอธิบายว่า ผู้ ที่จะบรรลุพระนิพพานต้องดำเนินทางสายกลาง คือ มัคคมีองค์ ๘ นี้ ความทั้ง ๒ ข้อ นี้สงเคราะห์เข้ากันได้ มีอธิบายไว้ว่า

ในอริยมัคค หรืออัฏฐังคิกมัคค คือ มัคคมีองค์ ๘ นั้น มีองค์หนึ่งชื่อว่า สัมมาสติ ก็คือ สติปัฏฐานนี่เอง ดังนั้นเมื่อเห็นในสติปัฏฐานก็ชื่อว่าเห็นชอบ ดำริ ในสติปัฏฐานก็ชื่อว่าดำริชอบ พูดเรื่องสติปัฏฐาน ก็ชื่อว่าพูดชอบ การงานของใจ เป็นไปในสติปัฏฐาน ก็ชื่อว่าการงานชอบ มีความเป็นอยู่ด้วยการเจริญสติปัฏฐาน ก็ชื่อว่าเป็นอยู่ชอบ เพียรในสติปัฏฐาน ก็ชื่อว่าเพียรชอบ ระลึกในสติปัฏฐาน ก็ชื่อ ว่า ระลึกชอบ ตั้งจิตมั่นในสติปัฏฐาน ก็ชื่อว่าตั้งใจมั่นชอบ ดังนี้จะเห็นได้ว่า เป็น การดำเนินสติปัฏฐานกับเจริญอัฏฐังคิกมัคคพร้อมกันไปในตัวทีเดียวด้วยแล้ว แม้สติ ปัฏฐานจะเป็นจุดเริ่มต้น และอัฏฐังคิกมัคคเป็นจุดที่สำเร็จผล แต่ในขณะที่บรรลุแจ้ง พระนิพพานนั้น โพธิปักขิยธรรมทั้ง ๓๗ ประการย่อมประกอบพร้อมกัน ซึ่งจะได้ กล่าวต่อไปข้างหน้า

พระธรรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้ามีมากมาย ธรรมทั้งหลายเหล่านั้น เปรียบเหมือนเถาวัลย์ขึ้นพันต้นไม้ บุคคลจะจับตรงไหนและฉุดกระชาก ย่อม กระเทือนไหวไปตลอดทั้งเถา ดังนั้นจึงได้ทรงแสดงว่า สติปัฏฐานเป็นไปเพื่อทำ พระนิพพานให้แจ้ง ชื่อว่าไม่แย้งไม่ขัดต่อต่ออริยมัคคซึ่งเป็นมรรคาทางแห่งพระ นิพพานตามนัยแห่งอริยสัจจนั้นแต่ประการใดเลย

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ