ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 ค้นหาหัวข้อธรรม

อาหารสมุฏฐาน

       อาหารรูปที่เป็นสมุฏฐานให้เกิดรูปนั้น ชื่อว่าอาหารสมุฏฐาน ได้แก่ อาหาร รูปทั้งภายในและภายนอกเช่นเดียวกับอุตุ อาหารที่ทำให้เกิดรูปได้ และอาหารในที่นี้ หมายถึง “โอชา” ที่มีอยู่ในอาหารต่าง ๆ นั่นเอง

       อาหาร กล่าวคือ โอชา ย่อมยังอาหารสมุฏฐานรูปให้เกิดขึ้น ตั้งแต่ฐีติขณะ ของจิต ในกาลที่กลืนกินซึ่งอาหารเข้าไปสู่ภายในร่างกาย

       โอชา ที่ทำให้อาหารรูปเกิดขึ้นนั้น มีอยู่ทั่วไปในสิ่งต่าง ๆ และมีอยู่ภายใน สัตว์และภายนอกสัตว์ โอชาที่มีอยู่ภายในร่างกายของสัตว์ก็เรียกว่า อัชฌัตตโอชา ถ้าโอชานั้นอยู่ภายนอกกายของสัตว์ก็เรียกว่า พหิทธโอชา

       อาหารรูปภายใน ชื่อว่าอัชฌัตตโอชา ได้แก่ กัมมชโอชา คือ โอชาที่อยู่ใน กัมมชรูป ๑๘ นั่นเอง กัมมชโอชาสำคัญมากในการงานที่จะช่วยอุปถัมภ์ให้อาหาร ชรูปเกิดขึ้น

       อาหารรูปภายนอก ชื่อว่าพหิทธโอชา ได้แก่ อุตุชโอชา คือโอชาที่อยู่ใน อวินิพโภครูป ๘ ที่อยู่ในอาหารต่าง ๆ อันควรแก่การบริโภคทั้งปวง อุตุโอชาทำ หน้าที่ให้อาหารชรูปเกิดขึ้นโดยตรง

       อัชฌัตตโอชากับพหิทธโอชาทั้ง ๒ นี้ ทำงานเกี่ยวเนื่องกันคือ อัชฌัตตโอชา ทำหน้าที่อุปถัมภ์ช่วยให้อาหารรูปเกิด ส่วนพหิทธโอชาทำหน้าที่ให้อาหารชรูปเกิด ขึ้นโดยตรง ในโอชาทั้ง ๒ นี้ กัมมชโอชาสำคัญมากในการงานที่จะช่วยอุปถัมภ์ ให้อาหารชรูปเกิดมากกว่าอุตุโอชา

        สำหรับอาหารภายนอก เมื่อได้บริโภคและถูกย่อยด้วยปาจกเตโชแล้ว จึงจะ อนุเคราะห์ปฐวีธาตุและอาโปธาตุ อันเป็นอาหารภายในเพื่อให้เกิดรูป ถ้าอาหารที่ บริโภคมิได้รับการย่อยจากเตโชธาตุ อาหารสมุฏฐานนิกรูปก็ย่อมไม่เกิด

       เมื่อได้บริโภคอาหาร และอาหารนั้นถูกย่อยด้วย ปาจกเตโชธาตุ แล้วโอชา แห่งอาหารนั้นก็ซึมซาบเข้าไปในร่างกาย ทำให้เกิดอาหารชรูป ถ้าอาหารที่บริโภค ไม่ได้รับการย่อยจากเตโชธาตุแล้ว อาหารสมุฏฐาน คือ อาหารชรูปก็ไม่เกิด

       อาหารที่ทำให้เกิดรูปนั้น ถ้าเป็นสัตว์ที่เกิดในครรภ์มารดา โอชาแห่งอาหารที่ มารดารับประทานเข้าไปนั้นก็ซึบซาบเข้าไปให้เกิดรูปแห่งทารก กล่าวสำหรับมนุษย์ ที่เกิดในครรภ์มารดา อาหารชรูปเริ่มเกิดในสัปดาห์ที่ ๓ นับแต่ปฏิสนธิกาล

       ถ้าสัตว์นั้นเป็นสังเสทชกำเนิด หรือโอปปาติกกำเนิด จำพวกที่ต้องกินอาหาร เมื่อเกิดนั้นร่างกายครบถ้วนบริบูรณ์แล้ว แต่ยังมิได้บริโภคสิ่งหนึ่งสิ่งใด ได้แต่กลืน เสมหะและเขฬะของตน ล่วงลำคอแล้ว โอชาแห่งเสมหะและเขฬะก็ซึมซาบเป็น อาหารชรูป

       ดังนั้นจึงรวมความได้ว่า อาหารชรูปย่อมเกิดเมื่อโอชาแห่งอาหารนั้นซึมซาบ เข้าไปในร่างกาย และต่อจากนั้นมา อาหารชรูปนี้ก็เกิดทุก ๆ ฐีติขณะจิตตลอดเวลา

     อาหารที่บริโภคในวันหนึ่งนั้น ย่อมทรงอยู่ได้นานถึง ๗ วัน

       อาหารชรูป คือ รูปที่เกิดจากอาหารนี้ ได้แก่ มหาภูตรูป ๔ โคจรรูป ๓ (เว้นสัททะ) อาหารรูป ๑ ปริจเฉทรูป ๑ และวิการรูป ๓ รวม ๑๒ รูป

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ