ปริจเฉทที่ ๔ วิถีสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 ค้นหาหัวข้อธรรม

จำแนกอัปปนาชวนะ โดยบุคคล

          อัปปนาชวนะ ๕๘ นี้ ท่านจำแนกอีกนัยหนึ่ง เป็นการจำแนกตามบุคคล อย่างที่เรียกว่า ปุคคลาธิฏฐาน

          บุคคลในที่นี้ ท่านแบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ ปุถุชน และ เสกขบุคคล ซึ่ง เป็นบุคคลที่ยัง มีกิเลส อยู่ ๑ และ อเสกขบุคคล ซึ่งเป็นบุคคล ที่สิ้นกิเลสแล้ว โดยสิ้นเชิง อีก ๑ เท่านั้น

          การจำแนกตามนัยนี้ แปลว่า เมื่อมหากุสลญาณสัมปยุตตของติเหตุกปุถุชน และผลเสกขบุคคลเกิดขึ้นแล้ว อัปปนาชวนะ ๔๔ ย่อมเกิดตามมา

          เมื่อมหากิริยาญาณสัมปยุตตของพระอรหันต์เกิดขึ้นแล้ว อัปปนาชวนะ ๑๔ ย่อมเกิดตามมา

อธิบาย

          เมื่อมหากุสลญาณสัมปยุตต ทั้งโสมนัส และอุเบกขา รวมจำนวน ๔ ดวง ของติเหตุกปุถุชน และผลเสกขบุคคล ๓ คือ พระโสดาบัน ๑ พระสกทาคามี ๑ พระอนาคามี ๑ ซึ่งเป็นบุคคลที่ยังมีกิเลสอยู่ เกิดขึ้นแล้ว อัปปนาชวนะ ๔๔ ตามรายละเอียดต่อไปนี้ ย่อมเกิดตามมา

                    มหัคคตกุสล                ๙

                    มัคคจิต              ๒๐

                    ผลจิต                         ๑๕ (เว้นอรหัตตผล ๕)

          เมื่อมหากิริยาญาณสัมปยุตต ทั้งโสมนัสและอุเบกขา รวมจำนวน ๔ ดวง ของพระอรหันต์ ซึ่งเป็นบุคคลที่สิ้นกิเลสแล้วโดยสิ้นเชิง เกิดขึ้นแล้ว อัปปนา ชวนะ ๑๔ ตามรายละเอียดต่อไปนี้ ย่อมเกิดตามมา

                    มหัคคต กิริยา     ๙

                    อรหัตตผล                  ๕

          การจำแนกอัปปนาชวนะโดยปุคคลาธิฏฐานนี้ ท่านไม่ได้กล่าวถึงการจำแนก เวทนาร่วมพร้อมกันไปด้วย แต่ถ้าจะจำแนกทั้งบุคคล และเวทนาร่วมไปพร้อมกัน ก็จะได้ภาพดังนี้

รูปาวจร กุสล    ๔    เกิดต่อจากโสมนัส

                    โสมนัส    มัคคจิต    ๑๖    มหากุสลญาณสัมปยุตต ๒

                อัปปนาชวนะ ๓๒    ผลจิต(เบื้องต่ำ)    ๑๒    ในอัปปนาวิถี

ยังมีกิเลส                 รูปาวจร กุสล    ๑    เกิดต่อจากอุเบกขา

                    อุเบกขา    อรูปาวจร กุสล    ๔    มหากุสลญาณสัมปยุตต ๒

                อัปปนาชวนะ ๑๒    มัคคจิต    ๔      ในอัปปนาวิถี

                          ผลจิต(เบื้องต่ำ)    ๓

                        โสมนัส    รูปาวจร กิริยา   ๔    เกิดต่อจากโสมนัส

        อัปปนาชวนะ ๘                   มหากิริยาญาณสัมปยุตต ๒

                        อรหัตตผล    ๔    ในอัปปนาวิถี

สิ้นกิเลสแล้ว           รูปาวจร กิริยา    ๑    เกิดต่อจากอุเบกขา

                    อุเบกขา    อรูปาวจร กิริยา    ๔    มหากิริยาญาณสัมปยุตต ๒

              อัปปนาชวนะ ๖    อรหัตตผล    ๑    ในอัปปนาวิถี

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ